Met veel trots laten we weten dat onze collega Mariette Lokin per 1 juli 2025 is benoemd tot bijzonder hoogleraar Wetgeven in de digitale rechtsstaat aan de faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit.
De leerstoel is gericht op vragen over het zorgvuldig vertalen van wetgeving naar digitale systemen van de overheid. Ook de manier waarop wetgeving tot stand komt, hoort daarbij. Overheidsorganisaties maken al jaren gebruik van digitale toepassingen. Zo rollen besluiten over bijvoorbeeld een toeslag of uitkering uit een computersysteem. Hoe dat precies werkt, is niet altijd duidelijk.
Het gebrek aan transparantie kan vervelende problemen opleveren in de praktijk, bijvoorbeeld wanneer een besluit niet klopt. Onderzoek naar oplossingen om wetten uitlegbaar en rechtvaardig te vertalen naar computersystemen en opleiding van juristen én ICT’ers op dit gebied zijn essentieel voor het functioneren van de democratische rechtsstaat.
Correcte vertaling
Om tot een goede vertaling te komen, moeten verschillende disciplines met elkaar samenwerken. De kennis van onder andere juristen en IT-specialisten is essentieel om de juridische wetteksten om te zetten naar bruikbare codes voor computers. Als voorbeeld geeft Mariette: “Neem een juridische term als ‘in overwegende mate’. Een softwareontwikkelaar kan dat vertalen naar 75%, maar klopt dat met wat de wetgever bedoeld heeft?” Naast de vraag of de vertaling correct en bruikbaar is, spelen er ook vragen over wat je wel en niet moet willen automatiseren. Dat is bijvoorbeeld het geval bij wetten waar een grote mate van menselijke beoordeling bij nodig is.
Proefschrift
Mariette verdedigde in 2018 haar proefschrift ‘Wendbaar wetgeven, de wetgever als systeembeheerder’. Hierin werkte ze een methode uit waarmee de wetgever de vertaalbaarheid van wetgeving naar ICT kan bevorderen. De afgelopen jaren is dit onderwerp steeds relevanter geworden. De maatschappij, en ook de overheid, digitaliseert verder waardoor dit soort vraagstukken een prominente plek innemen in het debat over wet én ICT. Mariette bevordert dit gesprek als mede-initiatiefnemer van het onderwijsprogramma Wetsanalyse en wendbare wetsuitvoering in de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit.
Financiers van de leerstoel zijn het Ministerie van Justitie en Veiligheid, Raad voor de Rechtspraak, Openbaar Ministerie, IND, Belastingdienst, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Kamer van Koophandel, ICTU, Forum Standaardisatie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.